Eerste grondschetsen  voor een interactieve atlas in opbouw

Het onderhorig neokoloniale heden van een onttroond Den Haag

 Eind 2022 verscheen Het koloniale en slavernijverleden van Hofstad Den Haag onder redactie van Esther Captain, Gert Oostindie en Valika Smeulders  [1] . Een en ander gebeurde in het kader van de  verontschuldigingen die inmiddels natiebreed werden aangeboden aan de slachtoffers van slavernij en kolonialisme. Na spijtbetuigingen van onder meer Amsterdam, Rotterdam, Utrecht en  De Nederlandse Bank kon een knieval van het Haagje in dit opzicht natuurlijk niet uitblijven. Het boek van de drie uitgesproken ter zake kundige redacteuren brengt een  veelzijdig beeld van de meest uiteenlopende facetten van het onderwerp maar schreeuwt tezelfdertijd om een waarlijk zelfkritische en genoegzaam brede en diepe balans van het (post?-, neo?-)koloniale heden.
Denk hierbij om te beginnen aan bijvoorbeeld de volgende twee punten.

>Het hedendaagse neokolonialisme is al sinds decennia in groeiende mate  onderhorig aan de Anglo-Amerikaanse  wereld,  met name op sociaal-[economisch vlak. Na Brexit en Oekraïne-oorlog is die ondergeschiktheid helemaal onmiskenbaar geworden  – toonbeeld van de  onderwerping is het vertrek van Shells hoofdkwartier naar London, de ooit zo trotse “Koninklijke” achterlatend als lokaal Haagse dependance. Een jammerlijke onttroning…   

>De bundel van Captain c.s. gaat uitgebreid  in op het kolonialisme in West- en Oost-Indië , maar vergeet, net als de meeste andere Nederlandse slavernij-herdenkingsbundels overigens, de aandacht te richten op het  indirecte, met name  economisch gerichte kolonialisme  van de Nederlandse Republiek in het Oostzeegebied met Amsterdam als het New York  van de 17^e eeuw zogeheten ‘Moedernegotie’ – tot diep in de 17^e eeuw in economisch  opzicht van beduidend groter gewicht dan West- en Oost-Indië samen.  In die tijd  vond niet alleen grootscheepse plundering van natuur en landschap plaats in het Braziliaanse  Atlantische regenwoud, maar ook in het stroomgebied van bijvoorbeeld de Weichsel. In de 19^e eeuw rukte de Slavische lijfeigene op als landarbeider tot diep in  de landgoederen van de Pruisische Junker, dit tot wanhoop van Bismarck  en daarna van Wilhelm II. Heden dage verschijnt hij als schandalig uitgebuite Poolse  arbeidsmigrant in de kassen  van het Westland, erbarmelijk woonachtig in de achterbuurten van het overigens o zo deftig ogende Den Haag.

Bij deze atlas heb ik niet alleen of zelfs maar jn de eerste plaats een klassieke papieren atlas  voor ogen, maar  een interactieve atlas  als work  in progress, in dialoog én in kritische confrontatie met de meest uiteenlopende medelanders in en om Den Haag, Volg mijn allereerste, even schuchtere als uitdagende grondschetsen voor een dergelijke gewaagde denkonderneming de komende maanden, jaren op de voet…. 

=====nieuw op de site====================================================

>in de lijst van publicaties,   onder de knop  Geschiedenis Toekomst

• PU De Grote Droogte van de IJsselvallei – De IJssel als levensader In: Atlas Cleantech Regio blz. 26 (Deventer [Cleantech Regio] 2022 – i.s.m. Arjan Nienhuis en Nila Taminiau van het Waterschap Rijn en IJssel)

NOTEN

[1]
Esther Captain, Gert Oostindie en Valika Smeulders, Het koloniale en slavernijverleden van Hofstad Den Haag Amsterdam [Boom] 2022

 

Over de stille armoede en het vrome venijn van een uitvergroot werelddorp

“Den Haag je schopt er tegen en het scheurt”

Ode aan Den Haag

Vioolkisten vol aardappels , zo zingen
de Hagenaars hun eigen heimwee uit
Met vers gebak van gisteren als buit
staan dames in konijne-nerts te dringen.

Wie zee wil zien hoeft  niet naar Scheveningen:
het Panorama  geeft je hom of kuit.
Bij Mesdag stoort geen hedendaags geluid
de broosheid van voorbijgegane dingen.

Den Haag, je schopt ertegen en het scheurt
Met houten hammen en papieren pannen
Komt nergens iets in kruiken en in kannen.  
Dus als het desondanks nog ooit gebeurt
Dat ik dit stadsbestuur om een faveur zeur,
Schuif dan je stadhuis dan maar onder mijn deur deur.

Kees Stip. Mag ik uw muze even lenen? [1989] blz. 149

De van oorsprong Veenendaalse  puntdichter  slaat hier op zijn minst twee [1] vliegen in één klap. Niet alleen dat uit zijn krachten gegroeide Veenendaal-achter-de-duinen wordt hier op de hak genomen, maar ook de vooroordelen over de neppretenties waar de Hofstad zelf stiekem een beetje trots op lijkt te zijn moeten er aan geloven. De verhalen over de Hagenaar met zijn schrale ethos van fatsoenlijke armoede en  zijn stand ophouden voor de buren passeren onvermijdelijk de revue , maar de kern van het dichterlijk venijn schuilt natuurlijk in de spot over het beschamende onvermogen van de vroede Haagse vaderen  om hun inmiddels totaal overgedimensioneerde  dorp een beetje fatsoenlijk te besturen. Het gedicht  stamt uit 1989, niet alleen  het Jaar van de Val van de Berlijnse Muur, maar ook het jaar waarin de onenigheid  over de plannen voor de bouw van een nieuw stadhuis – het huidige zogeheten ’IJspaleis’ in de volksmond – op zijn kookpunt gekomen was maar de knopen in die plannen nog niet waren doorgehakt.

Hoe relevant is dit gedicht  in de herfst van 2022, vier en dertig jaar later? We zijn nu  aan de vooravond  van een winter die gezien  de  onzekerheid over de gasprijzen tamelijk koud zou kunnen uitpakken, niet in de eerste plaats metereologisch gezien maar vooral financieel. Niet alleen de onderkant van de Hagenaars kunnen dan sociaal over de rand vallen, hetzelfde kan gebeuren met de middenklasse.  Dat is andere koek dan wat geruzie over een raadhuisontwerp indertijd. En het hedendaagse stadsbestuur? Dat is zich  de  ernst van de situatie ter dege bewust.  Wethouder Martijn Balster [PvdA] sloeg alarm [2]. Werkloosheid dreigt voor arbeidsmigranten  die in de Westlandse  kassen werken maar wonen in Den Haag. De kassenboeren willen hen ontslaan , nog vóór de winter – dit om duur gas uit te kunnen sparen. De arbeiders zijn dan niet alleen hun baan kwijt, maar raken ook dakloos, want hun koppelbazen zetten hen zonder  pardon het huis uit. Een deel zal dan teruggaan naar hun moederland, een deel gaat zwerven in en om Den Haag, net zoals zo’n twee jaar geleden tijdens  de Corona-pandemie [3].  Balster vraagt ter leniging van de nood  heel terecht dringend financiële  steun bij dat andere Den Haag, het Den Haag van Het Torentje op het Binnenhof.  Maar het blijft bij het Haagse dorpsbestuur wel steeds bij beleefd vragen. Het tekent de gespletenheid en de machtsverhoudingen van het dorp achter de duinen , een van de centrale thema’s die ik aankaartte in mijn historische atlas van Den Haag uit 2006 [4] : het dorp dat zich nooit heeft kunnen  bevrijden van de gedienstigheid ten opzichte van de landsregering.  Het werkt door in de mentale  gespletenheid van de gewone Hagenaar: zijn stand op te moeten houden, ook ja juist in het geval dat er eigenlijk niets meer op te houden is. Je treft die gespletenheid aan in alle sociale lagen van de bevolking. Ook binnen alle etnische, levensbeschouwelijke en culturele  minderheden die de stad  rijk is? Dat weet ik niet, dat weet  waarschijnlijk eigenlijk niemand, ben ik bang. De hoogste tijd dus voor  nader mentaliteits-historisch onderzoek , lijkt mij. Nee niet in de vorm van de zoveelste dikke pil, maar door  contact te maken met totaal andersoortig  Hagenaars en Hagenezen dan waaraan je gewend bent  en naar aanleiding daarvan  jezelf steeds opnieuw aan een kritisch zelfonderzoek te onderwerpen. En dan vervolgens door tot daden over te gaan. Daden van solidariteit. Solidaire sabotagedaden, zoals in Zuid Europa tijdens de eurocrisis in het vorige decennium. Zoals  in Griekenland  waarde mensen de energie-afsluitingen weer zelf clandestien aansloten.  Zoals in Spanje waar plotseling opvallend veel vrienden en buren op bezoek kwamen op het moment dat uithuiszettingen dreigden.  Zonder dergelijke daden van solidariteit worden Stips wrange woorden vroeg of laat  bewaarheid: “Den Haag , je schopt er tegen en het  scheurt”.   

Den Haag, 17 september 2022

NOTEN

[1] 

De derde vlieg die Stip hier slaat treft collega-dichter Gerrit Achterberg in diens gedicht ‘Passage’ uit de cyclus Ode aan Den Haag’

]Passage

Den Haag, stad, boordevol Bordewijk
en van Couperus overal een vleug
op Scheveningen aan, de villawijk
die kwijnt en zich Eline Vere heugt.

Maar in de binnenstad staan ze te kijk,
deurwaardershuizen met de harde deugd
van Katadreuffe die zijn doel bereikt.
Ik drink twee werelden, in ene teug.

Den Haag, je tikt er tegen en het zingt.
In de passage krijgt de klank een hoog
weergalmen en omlaag een fluistering
tussen de voeten over het graniet;
rode hartkamer die in elleboog
met drie uitmondingen de stad geniet.

De gewraakte zinsnede is hier natuurlijk : ‘Den Haag, je tikt er tegen en het zingt’. Stip maakt er van:

 Den Haag, je schopt ertegen en het scheurt.’’  Een lekker vileine sneer.

Stip en Achterberg waren Stichtse streekgenoten, maar wel elk van een andere kant van de [Grebbe]berg. Achterberg kwam van oorsprong van vóór  de berg, uit de Langbroekerwetering, anders dan de naam doet vermoeden. Stips  Veenendaal was van oorsprong een veenkolonie van áchter de Grebbeberg. De kolonie, later industriestad, eert heden ten dage zijn dichters, onder meer Stip onder meer met afdrukken van hun gedichten op de straatgevels . Veenendaals  andere dichter is de Grote Volksschrijver Gerard Reve. Hij vertoefde hier slechts een jaar, maar wel een jaar waarin hij heel productief was. Schrijven deed hij bij voorkeur in het zogeheten Schupse Bos -jawel – aan de rand van de stad.   Zie ook:  https://stadsdichterveenendaal.nl/gerard-reve-en-veenendaal/

[2]

Maarten Brakema, Den Haag bereidt zich voor op dreigende werkloosheid arbeidsmigranten  In: Radio West van 8 september 2022   Zie link: https://www.omroepwest.nl/nieuws/4621464/den-haag-bereidt-zich-voor-op-dreigende-werkloosheid-arbeidsmigranten?fbclid=IwAR3fnRjQJ8NVLfjKtoC724d1Q50hRyFWpbqtlwgLOp6U8EOraL00fqE5qgE

[3]

Zie hierover: De Randstad steeds verder klem   In: Dubbelkrimp, Zomer 2021, zie link:  http://www.dubbelkrimp.nl/downloads/zomer-2021/hoofdartikelZomer2021.pdf

[4]

Steven van Schuppen, Historische atlas van Den Haag: van Hofvijver tot Hoftoren Amsterdam [SUN, i.s.m. Haags Historisch Museum], 2006  

Van teen tot top

 Ik voel me  zo langzamerhand  als een lichaam dat met zijn tenen in de klei en het veen van de late 18^e en vroege 19^e eeuw staat, de tijd van de patriotten en in het directe verlengde daarvan van de  tijd van de Bataafse Republiek. De tijd van  mijn bedbed-overgrootouders.  De Van Schuppens, de Van Dongens, de Datema’s . In die tijd respectievelijk behorend tot de  o zo provinciaalse kleine bourgeoisie  op de grens van Het Sticht en Gelderland  [de Van Schuppens] en op de grens van Holland en Staats/ later Noord Brabant [de Van Dongens] én – lest best –  tot de klasse van aan lager wal geraakte dagloners-landarbeiders  in het Groninger Hogeland [de Gerritsen-Datema’s].

Tegelijkertijd kan ik nog net over de rand van de 21^e eeuw kijken  en luisteren. Misschien kan ik me zelfs ook nog enigszins verstaanbaar maken, als de hedendaagse jeugd nog tenminste nog wil luisteren naar  iemand uit die inmiddels zo verfoeide babyboomgeneratie – mensen die  in de zogeheten Wederopbouwjaren tussen 1945 en 1965 geboren werden.

De hedendaagse jong volwassenen zijn onlangs  opgeschrikt door een nieuwe oorlog op eigen continent. Maar ze bereiden zich helaas als gebruikelijk voor op de vorige wereldoorlog,  terwijl de voorvorige  hier minstens zo relevant lijkt.  Als ze  daarover  de grote literatuur zouden willen  raadplegen, zouden ze onvermijdelijk stuiten  op Thomas Manns roman Der Zauberberg.  En dan komen ze even onvermijdelijk de figuur van de Duitse jongeling Hans Castorp tegen die zich vroeg levensmoe had terug getrokken in een sanatorium in Davos. Zodra de Eerste Wereldoorlog  uitbreekt trekt hij ogenblikkelijk fris en vrolijk ten strijde. En dan zwijgt Mann. De  Castorp van vlees en bloed zal zich waarschijnlijk niet lang daarna  in de loopgraven  heimelijk wegdromend hebben terug getrokken  achter Manns novelle Tod in Venedig.
De hedendaagse  Castorp heet Klaver, Sjoerdsma, Jetten. Hij trekt niet zelf ten strijde, maar laat het vuile werk opknappen door het kanonnenvlees in de bufferstaten aan de oostflank van het nu wankelende Heilige Ordoliberale EU-Rijk  der Duitse  Economie en slaat intussen wel krijgshaftige taal uit.

De enige  die zowel 20^e als 21^e eeuw  moeiteloos overleeft  is de oer- Hollandse,  ongetwijfeld  puissant rijke, Telegraaf-lezende  Mijnheer Peeperkorn die in de staart van De Toverberg opduikt. Bij Mann  lijkt hij het  symbool bij uitstek van onverwoestbaar energieke onbenulligheid. Maar schijn bedriegt ook hier waarschijnlijk.  Peeperkorn zal in de loop der tijd vast wel aan het nodige raffinement gewonnen hebben. Heden ten dage kunnen we hem op zijn weinige arbeidsochtenden aantreffen achter zijn Telegraaf in zijn kantoor aan de Amsterdamse Zuidas. Naar Davos gaat hij alleen nog voor het World Economic Forum, als een korte maar helaas noodzakelijke onderbreking van zijn  langdurige relax-kuur in Thailand.

=====nieuw op de site========================================================

>in de lijst van publicaties,   onder de knop Verdwalen is een kunst:

• PU  Vier voorjaarsverzen – drie gedichten en een korte prozatekst (Den Haag [ op deze site]  2022)

De Hoofdige Boer inventiever dan ooit….

 *

Démasqué en val van het  Heilige Ordoliberale EU-Rijk der Duitse Economie

*

Projecten in uitvoering en voorbereiding Voorjaar/ Zomer 2022

>>De IJssel als nieuw-oude levensader van de natie…? 

De IJssel is een wat in de vergetelheid geraakte zijtak van Vadertje Rijn. Eenmaal aangekomen in de Lage Landen richt de hoofdstroom  van de Rijn zich verder goeddeels westwaarts, waar het water zich in een brede delta vertakkend uiteindelijk uitmondt in de Noordzee. Daarmee zouden we bijna vergeten dat er ook één zijtak in de gedaante van de rivier de IJssel nog immer eigenwijs hardnekkig noordwaarts doorstroomt om uiteindelijk uit te komen in het IJsselmeer – nog geen 90 jaar geleden was dat nog de Zuiderzee, ooit die dromerige, wat veronachtzaamde, maar opvallend ruim bemeten zeebocht van de Noordzee. In de Hoge middeleeuwen vormde  deze IJssel met zijn trotse Hanzesteden een belangrijke commerciële levensader om in de loop van de 15^e eeuw  overvleugeld te worden door de West-Friese steden onder aanvoering van het ambitieuze Amsterdam. Heden ten dage, in het inmiddels derde decennium van de 21e eeuw, staat die IJssel zowaar weer in de belangstelling. Het snel veranderende klimaat vormt de aanleiding voor de hernieuwde aandacht. Door een stijgende zeewaterspiegel en een steeds grilliger afvoer van ons rivierwater wordt ons zuidwestelijk deltagebied waterstaatkundig steeds kwetsbaarder. Dat gegeven bracht en brengt diverse onderzoekers op het idee om ook de IJssel in de toekomst weer een belangrijker rol toe te dichten in de waterhuishouding van ons land en niet alleen in de waterhuishouding, maar op een veel breder economisch en maatschappelijk front. Meer aandacht voor deze contreien dus, en die gedachte leeft ook bij het interdisciplinaire IJssel-onderzoeksteam onder leiding van onder meer landschapsarchitect Arjan Nienhuis en landschapshistoricus Steven van Schuppen. Dit project is een vervolg op het project  De Grote Droogte van de IJsselvallei uit 2020 en komt tot stand  i.s.m. RWS, provincies, waterschappen, gemeentes en oude en nieuwe pioniers in de regio.

>>De Hoofdige Boer inventiever dan ooit

De Hoofdige Boer is een projecttitel die hier met de nodige ironie te hanteren is. Is de hoofdige boer niet die koppige aartsconservatieve boer uit het befaamde gedicht van A.C.W. Staring? De boer die liever met zijn laarzen door de voorde blijft waden om aan gene oever van de Berkel ter kerke te kunnen gaan in plaats van gebruik te maken van de nieuwe brug ter plaatse? Moeten we nu echt zo’n weerbarstig ‘rolmodel’ als uitgangspunt nemen voor ons ontwerpend onderzoek naar kansen naar natuurinclusieve landbouw in de IJsselvallei op basis van een veranderd en verdrogend watersysteem waar meerdere landgebruikers schreeuwen om vocht? Juist wél, lijkt ons. Het houdt ons scherp om de verleiding te weerstaan en de ‘Haagse’ tekentafelmodellen en methoden klakkeloos over te nemen. Daar was Staring als dichter, vooruitstrevend landbouwkundige en toegewijd filantroop-landgoedeigenaar in de Achterhoek ook altijd ten zeerste beducht voor. De verwijzing in dit project naar de spreekwoordelijke koppigheid van ‘de boer’ wil hier meer zijn dan alleen een gimmick. Het is juist die karaktereigenschap die mede zo onmisbaar is om in tijden van onafwendbare overgang naar nieuwe productielandschappen creatief terug te grijpen op waardevolle strategieën en attitudes uit het verleden ten aanzien van onze omgang met water, juist ook in tijden van grote droogte alsook soms wateroverlast. Denk daarbij aan het benutten van kwelstromen, het inzetten van vloeiweiden, het aanpassen van teelten op basis van een (nattere) bodem, wisselteelten, voedselbossen. Dat alles niet alleen kleinschalig, maar ook binnen grotere productie-eenheden. Een interdisciplinair ontwerpend onderzoek naar de relatie tussen klimaatverandering en mogelijkheden van klimaat-adaptieve en -mitigerende landbouw in het stroomgebied van de IJssel, als thematisch deelonderzoek van De IJssel als levensader, wordt mede mogelijk gemaakt dankzij het Stimuleringsfonds voor de Creatieve industrie [SCI] en wordt in de loop van 2023 afgerond.

>>Démasqué en val van het Heilige Ordoliberale EU-Rijk der Duitse Economie

 Een drama in vooralsnog twee bedrijven. Het eerste  voltrok zich tijdens  de pandemie toen Duitsland zich gedwongen zag te breken met de vooral op zijn instigatie doorgevoerde Heilige EU-Begrotingsregels onder druk van niet alleen van de zuidelijke Europese landen maar vooral onder invloed  van Bidens neo-Keynesiaanse wind aan gene zijde van de Grote Plas.  Het tweede bedrijf ging van start met het uitbreken van de Oekraïne-oorlog. De hybride manier  waarmee het Duitse bedrijfsleven  met ruggensteun van Uncle Sam zijn economische invloedsfeer steeds weer verder oostwaarts wist uit te breiden is uiteindelijk op een keiharde militaire reactie van het het neo-stalinistische  rijk  der kapitalistische  oligarchen onder Czaar  Putin de Eerste gestuit. De econonomische sancties  tegen Rusland waar Duitsland onder zware Amerikaanse druk zich gedwongen zag om toe  over te gaan  snijden diep in het eigen Teutoonse vlees en hebben er toe geleid  dat het naoorlogse Duitsland van  Adenauer tot en met Merkel nu  voortaan messcherp in het economische gareel  van de Fed en Wall Street moet lopen en zich  al helemaal geen Chinese avontuurtjes meer kan veroorloven. Het roept onvermijdelijk de vraag op welke gevolgen dit zal hebben voor ons werelddeel – niet alleen op het gebied  van geopolitiek en -economie,  maar ook op het vlak van ecologie en ruimtelijke ontwikkeling. Hoe relevant blijven in dit verband eerder door mij / ons [onder meer in het kader van de site dubbelkrimp.nl] ontwikkelde concepten als  ‘Woestenij-Ring’ versus ‘EURandstad’  en  De Europese kust als grenslandschap [zie verderop]?  Een ander nader uit te werkenin een serie essays te publiceren in diverse media, onder meer op eerder genoemde site.

>>‘Woestenij-Ring’ versus ‘EURandstad’

Er is een ‘ Woestenij- Ring’ rond de randen van Europa aan het ontstaan. Door de gestage daling van het kindertal die op heel ons continent doorzet. Een ring van ecologische en sociale woestenij. Door de klimaatverandering die in het zuiden van Europa hitte en droogte brengt, die in het noordwesten de  laaggelegen Noordzeekusten met het wassende water in gevaar brengt en die in het hoge noorden het smelten van de permafrost veroorzaakt.  Én – last but not least – door de onstuitbare werking van de interne markt van een steeds verder uitdijende EU die zorgt voor een ecologische en sociale ontwrichting in de periferie van ons werelddeel. Een interne markt die een migratiebeweging op gang heeft gebracht vanuit de perifere zones naar het economische en urbane kerngebied van het continent, de ‘EURandstad’, gelegen binnen de stedenzevenhoek van Hamburg, Berlijn, Wenen, Milaan, Parijs, Londen en Brussel/ Benelux-Waaierstad. Een megastad die op zijn beurt ondermijnd wordt door ruimtelijke congestie, sterk teruglopende leefbaarheid  en groeiende sociale ongelijkheid. Hoe zowel  Woestenij-Ring als EURandstad weer duurzaam en leefbaar te krijgen en zorg te dragen voor de ecologische en sociale cohesie van ons werelddeel? Dat zijn hier de centrale vragen. Een meerjarenproject over de onderlinge wisselwerking tussen demografie, klimaat en economie. in meerdere essayistische afleveringen via onder meer www.dubbelkrimp.nl  te verschijnen.

>>De bedrieglijke onschuld van Het Beloftevolle Nieuwe

of de rol van ruimtelijke visioenen als ’Nieuwe Natuur’ en ‘De Nieuwe Stad’ in ruimtelijke processen als vormen van  etno-, religie-, socio- of eco-cidiale zuivering. Met uitdrukkelijk oog voor de rol van menige landschappelijke en stedenbouwkundige vernieuwingsoperatie, waarbij ’nieuw’ maar al te vaak als breekijzer voor  segregatie en discriminatie fungeert – soms bewust ingezet als bewust van te voren gestuurd proces, soms  als objectief resultaat van een aanvankelijk vanuit andere invalshoeken geïnitieerde operaties. Een onderzoek naar het schuldige landschap van Nederland en Europa, van Rotterdamwet tot en met Frontex, vooralsnog vooral in de vorm van diverse essays. Nadere thematische uitwerking van  het project  Woestenij-ring  versus ‘EURandstad’.

>>De Europese kust als grenslandschap:  economisch, politiek, militair
Van Continentaal Stelsel en Atlantikwall tot en met Frontex en de  bufferstaten aan de periferie van de EU

of de even omstreden als per saldo weinig fortuinlijke geschiedenis van Fort Europa. Hedendaagse pogingen het Avondland te harnassen tegen mondiale bedreigingen hebben niet in de laatste plaats hun wortels in de relatief recente geschiedenis van de 19^e en 20^e eeuw. Napoleon  probeerde met zijn Continentaal  Stelsel  vergeefs het perfide Albion economisch op de knieën  te dwingen, Hitler groef zich met zijn militaire wanhoopspoging van de Atlantikwall diep in langs de westelijke kust van het continent. Tegenwoordig proberen de grensbewakers van Frontex vluchteling en arbeidsmigrant buiten houden. En hoe positioneert Europa zichzelf in dit verband binnen het krachtenveld tussen de neergaande Nieuwe Wereld aan de overkant van de Grote Plas en het volop opkomende Middenrijk in het Verre Oosten? Tot op heden weet het huidige Europa daarbij beduidend succesvollere offensieve geopolitieke strategieën te ontwikkelen dan de bouwers van de Europese verdedigingslinies uit de 19^e en 20^e eeuw. Vooral op geo-economisch vlak ontpopt de EU van de 21^e eeuw zich tot een geduchte en uiterst assertieve wereldmacht. Maar militair leunt deze unie dertig jaar na de Koude Oorlog nog steeds even lui als halfhartig op Uncle Sam. Het zou in dit verband pas van echte moed en wijsheid getuigen als het Avondland in de loop van deze eeuw duidelijk afscheid durft te nemen van zijn koloniale verleden door eindelijk eens economisch en ecologisch een open een werkelijk op wederzijdse gelijkheid gebaseerde relatie aan te gaan met de zuidelijke helft van de planeet – met wat vroeger de Derde Wereld heette. Wat zou een in deze zin gewijzigde EU-politiek voor consequenties kunnen hebben op de fysieke, politieke  en mentale rand-landschappen langs de kusten van ons continent? Ook een nadere  thematische uitwerking van  het project  Woestenij-ring  versus ‘EURandstad’.

>>Een serie essays

over sociaal-economische, ecologische en politieke ontwikkelingen. Zoals over Nederlands waterbeleid en duurzame energie- en voedselvoorziening tussen nat en droog, zoet en zilt n.a.v. de casussen IJsselmeer, Ruimte voor de Rivier  en Oosterschelde. Kunnen we n dit verband spreken van de “Wüstungen”  van de 21^e eeuw?: Tussen Doggersbank en ‘Drooglijn: naar een heroïek van de terugtocht (in nr. 2/2019 van De Nederlandse Boekengids [dNBg]). Over (Neo)kolonialisme, kapitalisme en de plundering van de natuur (In: Indies Tijdschrift – krities en onafhankelik  nulnummer, Den Haag, oktober 2019). Over de consequenties van de zeespiegelstijging voor de ruimtelijke ordening  van Nederland : Het water komt eerder, verder en hoger (in nr. 5/ 2020 van dNBg)]. Over de verschillende langetermijnscenario’s na de coronacrisis in combinatie met een doorzettende klimaaatververandering en zeewaterspiegelstijging: Post-coronaal Nederland – Science fiction in drie bedrijven (hoofdartikel in het zomerkwartaaljournaal 2020 van www.dubbelkrimp.nl)] Én over de hardnekkige moslimhaat in Nederland: Hoe diep zit de islamofobie – bij …ook, ja juist, – links?  (In: Nieuw Wij, Amsterdam januari 2021).

Soortgelijke essays zijn in voorbereiding, over de ruimtelijke ontbinding van Nederland : Een klein land met verre uithoeken, een kleine wereldstad met diepe catacomben. Over de heden ten dage in zwang komende uiterst merkwaardige onkritisch-naïeve romantisering van de sociale en politieke premoderniteit van het  Ancien Régime in ons oude Avondland die in menig  opzicht in werkelijkheid natuurlijk juist het tegendeel van sociaal en egalitair was  : De hedendaagse Europese Nobele Wilde als Fata Morgana van de 21^e eeuw.  En over Europa: Hoe kan hetHeilige EURijnlandse Rijk der Duitse Economie ooit aan de kluisters van Bismarck en Uncle Sam ontsnappen? en: Tussen breuklijn en  contactzone – oude en nieuwe fricties binnen het Heilige EURijnlandse Rijk der Duitse Economie.

Zelfkritisch verzet

 als vorm van rouw

“De Corona-pandemie legt de traumatische breuklijnen in het Europese herinneringslandschap bloot. Zo leek vooral Duitsland aanvankelijk het best in staat zijn littekens te kunnen bewältigen, terwijl Nederland zich ontpopte als het vrekkige keffertje.

Maar Europa bevindt zich niet in een vacuüm. De pandemie had in Amerika nog veel dramatischer en verder gaande gevolgen. De ziekte sloeg er extra hard toe, niet in de laatste plaats onder de sterk achtergestelde en gediscrimineerde zwarte en gekleurde bevolkingsgroepen. En toen eenmaal  de vlam  van het zwarte verzet in de pan sloeg, sloeg die ook vrijwel onmiddellijk over naar Europa. Een Europa dat worstelt met de eigen verdrongen koloniale schuld. In Nederland is de verdringing extra navrant en conflictueus – met aan de ene kant het discriminerende stereotype van Zwarte Piet en de ontkenning van het racistische karakter daarvan aan witte kant van aan de andere kant het al jaren groeiende verzet daar tegen. Nederland deelt die problematische koloniale erfenis met andere [vooral West]Europese landen.”

Dat schreef ik in de aanhef van mijn nieuwsbrief van vorige zomer (2020). Nu we een jaar later terug kijken hebben deze woorden alleen nog maar aan betekenis gewonnen.  In zijn laatste boek Pandemocratie benoemt Willem Schinkel de Black-Lives-Matter-protesten als rouw die mede ontstonden  om de rouw van verloren leven waarin , via  die rouw, een ander leven centraal staat. Een  collectieve  solidaire vorm van rouw – dit in tegenstelling  tot het dominante ook door de regering met graagte gehanteerde vertoog waar in de nadruk ligt op geïndividualiseerde vormen  van rouw  met de ‘eigen verantwoordelijkheid’ als verraderlijk trefwoord [1]. Een interessante  en op het eerste gezicht heel behartigingswaardige zienswijze die echter wel een belangrijke kritische kanttekening behoeft. Het is namelijk zeer de vraag of er hier wel sprake is van een absolute tegenstelling  van elkaar uitsluitende benaderingswijzen of dat de opgave hier juist is beide invalshoeken complementair  aan elkaar te maken, als twee kanten van een zelfde medaille.  Het beroep op eigen verantwoordelijkheid  hoeft op zichzelf niet verwerpelijk te zijn maar is natuurlijk wel alleen  dan geloofwaardig als we kunnen duiden hoe die eigen verantwoordelijkheid  zich verhoudt tot het collectieve -en dan met name vanuit welke opvattingen en –  vaak ook impliciet gehanteerde  – Annahmes dat gebeurt.  Dat Schinkel zich in dit verband zijn pijlen allereerst richt op de in zijn – én mijn eigen – ogen abjecte opvattingen en Annahmes van een geborneerde witte bourgeoisie hoeft ons niet verbazen.  Zijn eigen uitgangspunten staan daar volledig haaks op, samen met Rogier van Reekum eerder onder woorden gebracht in Theorie van de kraal  Kapitaal – Ras – Fascisme.  Centraal in die uitgangspunten staat de radicale liefde  in de zin zoals de apostel Paulus onder woorden bracht . Een liefde  zo radicaal dat hij een breuk vormt met de heersende politieke en maatschappelijke status quo, ‘de wet’ in Paulinische termen [2] . Maar het is tegelijk ook een liefde  die zo veeleisend is dat hij  in zijn ultieme consequenties het vermogen van de mens als sterveling eigenlijk steeds weer  opnieuw te boven dreigt te gaan,  want ‘het vlees’ in Paulinisch taalgebruik is immers zwak [3]. Of we als mensen ooit deze achilleshiel van het menselijk tekort zullen kunnen overwinnen kunnen we slechts hopen en geloven, maar een ding is zeker: zonder  het kritische besef  van dit tekort  zijn al onze liefdespogingen vergeefs. Zonder permanente persoonlijke  zelfkritiek zijn al onze  fraaie liefdesidealen ten dode opgeschreven, is hier de moraal van het verhaal die het verdient uitgedragen te worden. Maar dat moet dan natuurlijk wel  met de nodige liefde en prudentie gebeuren  om te voorkomen dat we  in een even benepen  als harteloos moralisme vervallen . En daarenboven: radicaal-onverbloemde  zelfkritiek kan het broodnodige verzet tegen de inderdaad verfoeilijke   ‘necropolitiek’ [4]  – in de woorden van Schinkel  – van de regering  tijdens de Coronacrisis juist des te overtuigender maken . Dus: op naar een grondig onderzoek naar de dagelijkse praktijk achter de schermen  van die politiek – na het toeslagenschandaal  en het aardgasbevingenschandaal mogelijk het derde grote schandaal van de Lage Landen in onze dagen. Daarbij moeten we er niet voor terugdeinzen  ook resoluut voorbij door de staat gesanctioneerde vormen van verzet als een bijvoorbeeld parlementaire enquete te gaan en zo buitenparlementaire actie op alle drie de fronten tot belangrijke speerpunt van een ecosocialistische  strategie  te durven maken. Maar aan die durf ontbreekt het nu juist al jaren bij mainstream-links.

NOTEN

[1]
Willem Schinkel, Pandemocratie blz. 187  Culemborg [Editie Leesmagazijn] 2021

[2]
Willem van Schinkel en Rogier van Reekum, Theorie van de kraal  Kapitaal – Ras – Fascisme blz. 219 Amsterdam [Boom] 2019

[3]
Zwak is weliswaar het vlees , maar de mens is bij Paulus daarom nog niet van nature  zondig zoals later in het christendom, van Augustinus t/m Calvijn. En dat geeft ons de nodige moed. Zie hierover ook: Herman Westerink, In het voetspoor van Foucaults Geschiedenis van de sexualiteit blz. 112 Nijmegen [Vantilt] 2019

[4]
Over Schinkels visie van  necropolitiek is naast het boek Pandemocratie in verkorte versie het nodige te vinden in diens artikel Het Nederlandse coronabeleid is een vorm van necropolitiek In: NRC/HB van 25 juli 2021, zie link:  https://www.nrc.nl/nieuws/2021/07/25/het-nederlandse-coronabeleid-is-een-vorm-van-necropolitiek-a4052299

====nieuw op de site==================================================

>onder de knop Geschiedenis Toekomst:

• PU   Hoe diep zit de islamofobie ook ja juist bij links? Over moslimhaat ten gevolge van vervreemding van het eigen mentale landschap In: Nieuwwij 11 januari 2021 – zie link: https://www.nieuwwij.nl/opinie/hoe-diep-zit-de-islamofobie-ook-ja-juist-bij-links/:

>onder de knop Dubbelkrimp:

• PU ‘Het speelkwartier is voorbij’  Interview door Willem de Weert met Ruud Schotting, Dirk Sijmons en Steven van Schuppen In Wantij,  nummer 143, uitgave van de Zeeuwse Milieufederatie jaargang 38 maart 2021 nr. 1, blz. 6-8; zie link: https://zmf.nl/wp-content/uploads/sites/10/2021/03/Wantij-maart-20 21_web.pdf