Alle berichten van casper

Machtsmisbruik en vernederingen

EURandstad, Kwartaaljournaal,

Nieuws/ Winter 2014

Zo dreigde de gemeente deze maand een alleenstaande moeder 30 procent (282 euro) te korten omdat zij tijdens haar pauze als schoonmaker liever alleen luncht en niet aan een tafel met haar twintig collega’s. ‘U wil [sic] zich niet aan een van de huisregels houden, namelijk het gezamenlijk eten in uw lunchpauze’
Uit De Volkskrant VAN 24 december 2013

Een uiterst wrang voorval uit de krant de dag voor kerst. De Volkskrant was het eerste landelijke dagblad die melding maakt van dergelijk machtsmisbruik door gemeenten bij de toepassing van de bijstand. Het voorbeeld komt uit Amsterdam, verantwoordelijk wethouder voor de portefeuille is Andrée van Es van GroenLinks, dat hier samen met PvdA en VVD in het college van B&W zit. Daags na het verschijnen van het artikel feliciteerde Bram van Oijk, fractieleider van GroenLinks in de Tweede Kamer, Willem Alexander met diens eerste kersttoespraak. Lekker belangrijk…
Ik kan er niets aan doen, maar ik krijg hier een uiterst vieze smaak van in de mond. Ook gewetensvolle politici als Van Es en Van Oijk zijn kennelijk zo ver ‘ingekapseld’ (om dat oude woord uit de jaren zestig in dit verband toch maar weer eens te gebruiken) dat ze het morele spoor in deze crisistijden kennelijk bijster geraakt zijn. Uit het Volkskrantartikel komt naar voren dat het hierboven aangehaalde voorval zeker geen incident is, maar dat er sprake van systematische repressie, van een diarree van vernederingen. Wie durft zijn stem wél te verheffen?

==nieuw op de site ===========================================================

>onder de knop Ne3Land:

Bedreigde democratie?

Dubbelkrimp, Geschiedenis Toekomst, Kwartaaljournaal,

Nieuws / Herfst 2013

Bedreigde democratie?

>maar door wat en wie bedreigd?
>en over wat voor democratie hebben we het dan?

Al ruim tien jaar lang heet het dat de democratie bedreigd wordt. Na ‘nine eleven 2001’ was het eerst het moslimfundamentalisme dat het allergrootste gevaar voor de democratische rechtsstaat zou vormen. Na de kredietcrisis van 2007/2008 lijkt de levensgevaarlijke muzelman echter meer en meer verdrongen te worden door het spook van het neoliberalisme. Dat is althans het geval in de ons omringende landen op het Europese continent, in het ene land in sterkere mate dan in het andere. Nederland vormt daarop een uitzondering – het discours over crisis en democratie vormt hier veel meer gelijkenis met dat van de Britten en de Amerikanen. Hier verkeert men veel sterker in neoliberale sferen. Misschien zou het daarom geen kwaad kunnen ons oor ook eens wat vaker te luisteren te leggen bij de buren, bij de oosterburen bijvoorbeeld. Niet zozeer om de geijkte litanieën over het neoliberalisme aan te horen, maar door op zoek te gaan naar diegenen die een zinvol verband kunnen leggen tussen [neo]liberalisme, de informaticarevolutie en de uitwerking daarvan op democratie. De Duitse journalist en publicist Frank Schirrmacher heeft in dit opzicht het nodige te melden. In een artikel even na de Bundestagwahlen in de Frankfurter Allgemeine Zeitung [FAZ] van 26-09-13 onder de titel Was die SPD verschläft poneert hij dat de sociaaldemocratie nog onvoldoende in de gaten heeft dat er een tweede industriële revolutie plaats grijpt, die van de informatica. Een tweede revolutie die zich beduidend sneller afspeelt dan de eerste revolutie van de stoommachine. Die tweede revolutie van de denkmachine grijpt bovendien veel breder en dieper in op de maatschappij, en dan met name en direct in het democratische gehalte van de samenleving. De informatiesystemen verlenen zeer weinigen een macht over een welhaast absoluut geheugen. Tot die zeer weinigen behoren niet alleen informatica- en financiële reuzen [daar is Schirrmacher in zijn dit jaar verschenen boek Ego diepgaand op in gegaan], maar ook de nationale staten, de VS voorop met de NSA-affaire als meest recente voorbeeld. Het is deze machtsincongruentie op informatievlak die de grootste bedreiging vormt voor de democratie. Het grootste gevaar schuilt bij dit alles niet zozeer in James Bond-achtige spionagemonopolies, maar in het feit dat gewoon dezelfde logica, methodes, systemen formules gehanteerd worden die wij in ons alledaagse leven en werken zelf ook gebruiken. Juist daardoor zijn we zo kwetsbaar. Dit is een thema dat niet in de laatste plaats in Europees verband benaderd moet worden. Een nieuw te vormen Duitse regering zal zeker oog hebben voor dit thema, Schirrmacher moet echter constateren dat Frankrijk en Engeland het probleem helaas lijken te negeren – we zouden Nederland zonder problemen aan dit lijstje kunnen toevoegen. Frankrijk lijkt zich naar aanleiding van de laatste onthullingen van Amerikaanse spionagepraktijken het probleem langzamerhand te realiseren, maar of de Frankrijk zich nu als een rebelse ‘Asterix van de bid data’ zal gaan ontpoppen, zoals de FAZ suggereert in haar hoofdredactioneel van 23 oktober, is nog maar zeer de vraag. daarvoor lijkt de Franse staat zelf veel te veel boter op het informaticahoofd te hebben.
Het zou in Schirrmachers visie juist de opgave van de politiek moeten zijn, Europees en nationaal, om dergelijke thema’s als de groeiende machtsincongruentie door de ‘big data’ op de agenda te plaatsen. Thema’s die voor de langere termijn spelen en waar in de waan van de daag geen politieke markt voor bestaat. Maar het is echter zeer de vraag of de bestaande politiek daar überhaupt in staat moet worden geacht. Reageert het bestaande politieke ‘bedrijf’ immers niet evenzeer als het bedrijfsleven hoofdzakelijk op de koortsbarometer van de markt, of dat nu een politieke, electorale of economische markt is? Om op de manier die Schirrmacher bepleit consequent systeemkritisch te kunnen opereren is een heel ander soort democratische praktijk nodig die veel verder gaat dan de bestaande vertegenwoordigende parlementaire democratie. Een praktijk waarin zelforganisatie van burgers en contestatie de centrale bestanddelen vormen.
Dergelijke fundamentele artikelen en studies als die van Schirrmacher [een van de hoofdredacteuren van de FAZ] worden in de Nederlandse pers node gemist. Ik zie een Martin Sommer of Marc Chavannes er nog niet toe in staat. In het hele maatschappelijke en wetenschappelijke debat blijft de relatie tussen democratie en markt in het Nederlandse taalgebied overigens nagenoeg onderbelicht. Een enkele uitzondering daarop is in Vlaanderen te vinden, neem bijvoorbeeld het dit jaar verschenen Een paradijs waait uit de storm. Over markt, democratie, en verzet van de jonge Leuvense historicus en politiek filosoof Thomas Decreus, dat ik in mijn in oktober verschenen essay in De Gids heb besproken [zie onder].

Dit najaar ben ik begonnen met het project De Grote Volksverhuizing – de Atlantikwall. De basis word gevormd door onderzoek naar de gevolgen van de aanleg van de Atlantikwall aan de Nederlandse kust. Denk daarbij aan sloop van dorpen en stadsdelen en onderwaterzettingen van het achterliggende land en de evacuaties die daarmee gepaard gingen. Niet alleen de kustgebieden worden onderzocht, maar ook de gebieden verder landinwaarts waar de evacués onderdak vonden. Ik doe dit project samen met o.m. de Cultuurcompagnie Noord Holland [Alkmaar] en Mellink concepten en projecten [Den Haag]. Nadere informatie hierover zie het artikel dat ik voor het septembernummer van Holland, het historisch tijdschrift schreef [zie onder].
Eind oktober voltooide ik samen met Arjan Nienhuis, Bart Bomas en Durk de Vries de studie Waterkracht Utrecht < > Den Bosch – ontwerpverkenningen naar economische perspectieven voor water+stad+land [zie onder]. Nog onder handen is Het water, de stad en de energie – biografie van de Nieuw[st]e Waterweg. Andere projecten op het raakvlak van waterdynamiek, demografische krimp en economische ontwikkeling zijn in voorbereiding.
Voor het eerste halfjaar van 2014 staat een onderdeel van het project Democratie als permanente strijd[zie onder de knop Geschiedenis Toekomst op deze site] op de agenda dat gewijd is aan de Europese democratie [of het gebrek daaraan] in de aanloop naar de Europese verkiezingen in mei volgend jaar. Samenwerking met [een] instelling[en] in Brussel ligt daarbij in de rede. Er bestaan overigens ideeën het hele democratieproject geografisch te verbreden naar op zijn minst Vlaanderen – dat zou het geheel ook een verdere inhoudelijke verdieping kunnen geven. De periode van de Eerste Wereldoorlog komt de komende jaren extra in de belangstelling. In het kader van hun onderlinge culturele samenwerking willen Vlaanderen en Nederland op dit thema meer samen gaan doen. De jaren 1914-1918 waren niet alleen jaren van oorlog, maar ook van democratie en revolutie. In zowel België als Nederland kwam toen het algemeen kiesrecht tot stand. De revolutie was op de achtergrond steeds aanwezig, maar bracht het in de Lage Landen niet verder dan een mislukte poging.

==nieuw op de site ===========================================================

>onder de knop Dubbelkrimp:

  • PU Waterkracht Utrecht < > Den Bosch – ontwerpverkenningen naar economische perspectieven voor water+stad+land Zaltbommel / Den Haag november 2013 [samen met Arjan Nienhuis, Bart Bomas en Durk de Vries]

>onder de knop Geschiedenis Toekomst:

  • PU Democratie, gelijkheid en markt in: De Gids oktober 2013
  • PU De grote volksverhuizing. Effecten van de aanleg van de Atlantikwall in: Holland, historisch Tijdschrift, 45ste jaarjang nr. 2/ september 2013

De politieke agorafobie van een protestgeneratie

Geschiedenis Toekomst,

Nieuws / Zomer 2013

De politieke agorafobie van een protestgeneratie

Tharirplein, Taksimplein – ontmoetingsplekken van protest en verzet. We vinden ze aan en over de zuidranden van ons werelddeel. Opstand en verzet in demografisch ‘jonge’ samenlevingen waarbij de protesterende jeugd een belangrijke rol speelt. Een beweging die zich tegen traditionele culturele waarden en normen afzet en die bereid is verder te gaan dan de door verkiezingen ontstane parlementaire machtsverhoudingen.
De parallellen met de jaren 1960/-70 in Europa zijn onmiskenbaar. De babyboomgeneratie speelde een centrale rol in de ‘beweging van 68’. Het was een beweging die zich op een breed en diep maatschappelijk front afspeelde, politiek en cultureel. In de herinnering is het vooral de cultuur van die jaren die voort is blijven leven en waar heden ten dage niet zelden in negatieve zin over wordt gesproken. Afwijzend gesproken door diegenen die toen zeker niet op de barricaden stonden, met een lichte schaam door diegenen die wel actief waren en de decennia daarna gedesillusioneerd raakten.
Over de politieke betekenis van die protestjaren wordt al helemaal weinig meer gerept. Na de grimmige crisisjaren 80 leek met de Val van de Muur het idee van de alleenheerschappij van de vrije markt het definitief gewonnen te hebben van de soevereiniteit van het volk. Democratie was voortaan een kwestie van consumentenvoorkeuren geworden. Of het nu om een nieuwe deodorant gaat of om een nieuwe partij – dat komt toch au fond op hetzelfde neer? De kredietcrisis van 2008 heeft inmiddels pijnlijk duidelijk gemaakt dat de keuze van de politieke kleur nauwelijks van invloed is op het politieke en economische reilen en zeilen van land en werelddeel. De natiestaat is verregaand ondermijnd door de grillen van de wereldmarkt.
Hiertegen bestaat volop protest en verzet, niet alleen aan en over de randen van Europa, maar ook in het zuiden van ons werelddeel dat immers het zwaarst onder de crisis te lijden heeft. De protestgeneratie van weleer hoor je daarbij nauwelijks. De babyboomers van ons demografisch krimpende werelddeel lijken en masse gebiologeerd te zijn door de lichtbak van de crisis. Die krimp wordt alom als vloek gezien, maar zou ook tot een zegen gemaakt kunnen worden. Meer ruimte voor mensen in het dichtst bevolkte werelddeel van onze planeet biedt de nodige mogelijkheden op het gebied van leefbaarheid en ecologie – meer zeggenschap over eigen toekomst zou daarbij geen kwaad kunnen. De babyboomers hoeven in dat democratische streven trouwens zeker niet afgeschreven te worden. De eerste jaargangen van hen zijn nog maar net met pensioen gegaan. De komende tien à vijftien of misschien nog wel langer zullen de krasse knarren een rol kunnen spelen op maatschappelijk, economisch, cultureel én politiek vlak. Maar dat moeten ze dan wel willen. Nee, niet in een of andere bejaardenpartij, maar midden in het protest en verzet van de 21e eeuw. Zij zouden als geen ander hun ervaringen met de zin en onzin van het protest van toen kunnen doorgeven aan volgende generaties.

Deze zomer schrijf ik een essay over democratie dat in het septembernummer van De Gids zal verschijnen. Daarnaast ben ik bezig met de afronding van het project Waterkracht – over de consequenties van de luimen van het water voor de ruimtelijke ontwikkeling in het gebied tussen Utrecht t/m Den Bosch. Dit najaar begint het project De Grote Volksverhuizing – over de gevolgen van de aanleg van deAtlantikwall [1942-1945] langs de kust in de vorm van sloop, inundaties en evacuaties en de nawerking daarvan op landschap en samenleving in de naoorlogse periode. Het jaar 2014 staat onder meer in het teken van het project Europese democratie tussen natiestaat en kapitaal [een studium generale/ serie lezingen in de aanloop naar de Europese verkiezingen in het voorjaar, onderdeel van het meerjarenprogramma Democratie als permanente strijd] en in het teken van het project Het water de stad en de energie – biografie van de Nieuw[st]e Waterweg.

==nieuw op de site ===========================================================

>onder de knop Geschiedenis Toekomst:

Het water, de stad en de energie

Dubbelkrimp, Kwartaaljournaal

Nieuws/ Lente 2013

Het water, de stad en de energie

Energie – dat kunnen we wel gebruiken in dit voorjaar dat metereologisch maar niet op gang wil komen. Dat lijkt zijn weerslag te hebben op het water en de stad, althans hier in de zuidwestelijke flank van Randstad, de agglomeratie van Rotterdam en Den Haag samen. In Rotterdam zijn er vorig nauwelijks geen mensen bij gekomen, in beide steden zijn in hetzelfde jaar nog nooit zoveel mensen naar andere delen van het land vertrokken. Met het water lijkt ook het nodige aan de hand. Nee, geen overstromingen, wel de laatste jaren wel ieder jaar opmerkelijke pieken en dalen.

Het water, de stad en de energie – dat is de naam van het project waar ik samen met Arjan Nienhuis nu hard mee bezig ben, met als ondertitel Biografie van Nieuw[ste] Waterweg. Recentelijk is aan deze website de tekst met het beeldmateriaal toegevoegd van een gastcollege dat ik op 21 maart gaf op de Rotterdamse Academie van bouwkunst. In het tweede deel na de pauze wordt al een tipje opgelicht van het onderzoek naar het water, de stad en de energie.

==nieuw op de site ===========================================================

>onder de knop Dubbelkrimp:

Dubbelkrimp in de Lage Landen

Dubbelkrimp, EURandstad, Kwartaaljournaal, ,

Nieuws / winter 2013

Dubbelkrimp in de Lage Landen

Zes jaar geleden, eind december 2006, kwam de website www.dubbelkrimp.nl in de lucht. Twee jaar eerder, in juni 2004, had ik met Jan Dirk Dorrepaal in de NRC het artikel Ga uit krimpscenario’sgeschreven. Het concept van de zogeheten Dubbelkrimp houdt in dat de komende eeuw gelijktijdig twee vormen van krimp optreden: krimp van de bevolking en krimp van het land. Niet op elk stuk land kan niet meer alles ondergebracht worden – onder invloed van de klimaatswijziging moeten we veel meer ruimte gaan geven aan de grillen van het water. Een langzame afname van de omvang van de bevolking maakt het alleen maar makkelijker om het water te nodige ruimte te geven. Maar die ruimte moet dan wel gegeven worden. Op die benadering moet nu al voorgesorteerd worden, al was het alleen maar in de vorm van ruimtelijke reserveringen om te voorkomen dat bepaalde plekken alsnog dichtgemetseld worden daar waar dat in de toekomst echt niet meer handig is.
Langzaam, schoorvoetend, mede onder de druk van de economische crisis, krijgt Dubbelkrimp een zekere erkenning. Het komende halfjaar [2013] staat bij mij in het teken van Dubbelkrimp-onderzoek. Samen met Arjan Nienhuis ben ik bezig met twee onderzoeksprojecten die financieel ondersteund worden door het Stimuleringsfonds voor de Creatieve Industrie [voorheen: voor de Architectuur]. Beide projecten richten zich op gebieden in de waterrijke Lage Landen. Het eerste project Waterkracht – ontwerpverkenningen naar economische perspectieven voor stad+land+land van Utrecht t/m Den Bosch [dat behalve met Arjan uitgevoerd wordt samen met de jonge ontwerpers Bart Bomas en Durk de Vries] zoomt in op de zuidoostelijke flank van de Randstad en het aangrenzende noordoosten van Brabant. Er lijkt zich een economische zwaartepuntsverschuiving naar deze contreien af te tekenen. Tegelijk zou de klimaatswijziging kunnen leiden tot steeds wildere luimen van het water in het tussen Utrecht en Den Bosch gelegen rivierengebied. Hoe deze luimen van het water hier de nodige ruimte te geven? is hier de centrale vraag. Hoe kan zo’n steeds ‘waterdynamischer’ gebied in de toekomst het nodige [extra?] opleveren op het gebied van voedsel- en energieproductie? En hoe is dat te combineren met ver- en onstedelijking – en dan vooral met het oog op het laatste: waar kan/ moet op termijn gesloopt worden? Eén van de opties is deBeerse Overlaat weer in ere herstellen, de vroegere loop van de Maas door het noordoosten van Noord Brabant in natte jaargetijden. Zal de geduchte vestingstad Den Bosch uit de Tachtigjarige Oorlog in de toekomst zijn eretitel Moerasdraak weer met verve kunnen voeren?
Het tweede project Biografie van de Nieuw[st]e Waterweg zoomt in op de zuidwestelijke flank van de Randstad waar zich al de eerste tekenen van demografische krimp aftekenen. Om de veiligheid van de Randstad te beter te kunnen garanderen en de verzilting in het achterland beter tegen te kunnen gaan heeft de nieuwe Deltacommissie diverse opties in overweging genomen. Eén van de – tot op heden onderbelichte en op zijn gevolgen nauwelijks onderzochte – opties behelst een blijvende afsluiting van de Rijnmond. Een stuk betrouwbaarder dan de tijdelijk afsluitbare stormvloedkering die nu in de Nieuwe Waterweg ligt. Het Groene Hart zou bij deze optie ook veel beter zoet gehouden kunnen worden, immers rijkelijk gevoed door de aanvoer van rivierwater. Het scheepvaartvervoer naar het achterland zou afgewikkeld kunnen worden via Hartel-/Calandkanaal Oude Maas en Drechtsteden. Een en ander zou niet alleen op zijn hydrografische en verkeerslogistieke consequenties onderzocht moeten worden maar ook op de gevolgen voor mogelijke ver-/ontstedelijking. In deze krimpregio in wording lijken die ontstedelijking en de verschuivingen in stedelijke patronen die daaruit kunnen voortvloeien nog een veel belangrijkere rol te gaan spelen dan in de zone Utrecht – Den Bosch.
Biografie van de Nieuwste Waterweg behelst een eerste onderzoeksverkenning die moet leiden tot een meerjarig vervolgproject waarbij diverse partners betrokken worden.

In het tweede halfjaar van 2013 zal ik mijn aandacht waarschijnlijk ook gaan richten op Beloftes en dilemma’s van democratische vernieuwing. Het conceptrapport met deze titel [i.o.v. het Haags Historisch Museum] dat ik eind december 2012 afrondde bevat een meerjarenprogramma rond dit thema. IJs en weder dienende kunnen de eerste ‘democratieprojecten’ zich in de tweede helft van 2013 en de eerste helft van 2014 gaan afspelen. Eén van de aspecten die daarbij aan bod kunnen komen is het aspect van de [problematische] Europese democratie. Het in deze nieuwsbrief opgenomen artikel Europa als Randstad in het groot, deel 1: Buitenbeentje Londen drijft steeds verder af [onder knop Ne3land] is als een voorschot op de discussie daarover te lezen.

In het tweede halfjaar van 2013 hoop ik inmiddels – opnieuw ijs en weder dienende – volop bezig te zijn met het project De Grote Volksverhuizing. Hierin wordt de ‘collateral damage’ van de aanleg van de Atlantikwall langs de hele Nederlands kust onderzocht: evacuatie, sloop, inundatie en de wederopbouw nadien [i.s.m. o.m. Mellink concepts & projects en de Cultuurcompagnie Noord Holland]. Mijn aandacht zal zich niet in de laatste plaats richten op de inundaties en de gevolgen daarvan op landschap en samenleving in Schouwen-Duiveland. Daarbij wordt ook een vergelijking getrokken met Walcheren, waarover ik al eerder berichtte in het artikel Berusting in en verzet tegen de Atlantikwall op Walcheren in de vorige editie van deze nieuwsbrief [onder de knop Geschiedenis Toekomst].

==nieuw op de site ===========================================================
nieuwe artikelen:

>onder de knop Dubbelkrimp:

>onder de knop Ne3land:

>onder de knop Geschiedenis Toekomst:

  • PU De vinder weende van verwondering in: De Gids december 2012