Europese eensgezindheid
is Berlijn en Den Haag
wel een financiële mis waard
maar het ontbreken van een sociale economie en van democratische transparantie blijven
onvermijdelijke twistappels
Hoe zou het tegen deze achtergrond dan toch nog mogelijk kunnen worden Europa democratisch en sociaal te maken? Door de zaak bij de kern aan te vatten door met voorrang de Eurozone allereerst economisch consistenter en tegelijk politiek democratischer en socialer te laten worden. Maar hoe dan in concreto? Door om te beginnen die Eurozone mét ECB en al onder directe democratische controle van een eigen parlement en een eigen regering te brengen – een idee dat al geruime tijd wordt bepleit door de befaamde Franse ‘gelijkheids-econoom’ Thomas Piketty. Of Duitsland en andere succesvolle aangrenzende export-economieën als bijvoorbeeld de Benelux daar ooit aan zouden willen meewerken? Als de Trumpiaanse protectionisme-tsunami echt gaat losbarsten en de mondiale concurrentie verder verhevigt zouden zij misschien wel eens eieren voor hun geld moeten gaan kiezen, daarbij noodgedwongen het armere Zuid Europese deel van de Eurozone mee in de vaart der volkeren opstotend. Zou zo van de nood dan toch nog een deugd gemaakt kunnen worden?
Bovenstaand de laatste alinea van mijn vorige [lente]nieuwsbrief: als reactie op de vulgair economische en anti-ecologische agressie van een Trump zou een economisch zo succesvol Noord Europa zich wel eens gedwongen kunnen zien de nodige economische en sociale concessies te doen aan het armere zuiden van de EU, en dan om te beginnen binnen het verband van de monetaire unie. Om de lomperik aan gene zijde van de Grote Plas met succes het hoofd te kunnen bieden is Europese eengezindheid een eerste vereiste. Die eensgezindheid zal Duitsland en diens ordoliberale schoothondjes als het steenrijke Holland per saldo waarschijnlijk wel een financiële mis waard zijn, zij het dat zelfs de eventuele eurobonds-hostie met onveranderd hardnekkige en nauw verholen tegenzin genuttigd zal worden.
Het lijkt inmiddels allemaal beduidend sneller die richting op te gaan dan ik eind februari toen ik bovenstaande passage schreef had kunnen vermoeden. Maar al ruim vóór de eerste ronde van de Franse presidentsverkiezingen werden toch al wel de eerste tekenen zichtbaar. Het succes van de figuur van Macron speelt daarin een hoofdrol. In maart discussieerde hij in Berlijn met Jürgen Habermas, Duitslands grote filosoof van de tweede helft van de 20e eeuw en de laatste mohicaan uit de kritisch traditie van de zogeheten Frankfurter Schule [1]. De oude leermeester waarschuwde nogmaals voor de groeiende sociaaleconomische kloof tussen noord en zuid die als een tikkende tijdbom het continent bedreigt. Om dat te vookomen moeten Duitsland en Frankrijk samen de kar uit het moeras trekken. Als het Europese project mislukt dan ligt de schuld bij Duitsland, aldus Habermas. Macron hoorde de grijze maar nog immer kritische denker eerbiedig aan en verklaarde zich vervolgens van zijn kant bereid tot ingrijpende ‘hervormingen’ van de EU.
Na Macrons overwinning en het steeds grimmiger optreden van de hooligan uit de States lijkt de wil tot hervorming bij zowel de Frans-Duitse as als ‘Brussel’ in een stroomversnelling gekomen te zijn. Onder druk lijkt veel vloeibaar te kunnen worden, zoals een iets soepeler hanteren van de EU-begrotingsregels voor de armere lidstaten en beschikbaar stellen van meer noordelijk investeringsgeld voor het achtergebleven zuiden. Maar in ruil daarvan wil Schäuble natuurlijk dan wel verdere hervormingen van de arbeidsmarkt in Europa, niet in de laatste plaats in Frankrijk. Macron is voor die operatie zijn ideale bondgenoot. Die is immers ook zelf maar al te graag bereid om te ‘hervormen’, allereerst in de vorm van een verdere uitholling van het arbeidsrecht, uitmondend in een steeds schrijnender precarisering van de arbeidsvoorwaarden en -omstandigheden en een daarmee gepaard gaande verdere groei van de sociale ongelijkheid. Wat Noord-Europese duitjes in ruil voor een nog verdere neoliberalisering van de Europese economie, dat is de deal dus. En het moet dan nog maar blijken of het echt zal komen van een werkelijk effectieve democratische controle over het verder te stroomlijnen financiële reilen en zeilen van de Euro-zone, het economische motorblok van het continent. Een Europese minister van financiën zonder de nodige democratische transparantie en sturing kan juist onderdeel van het probleem worden.
Toch is de situatie voor ‘links’ Europa verre van hopeloos, in tegendeel. Onder druk van de spectaculair verschuivende mondiale geo-economische en -politieke verhoudingen kunnen er zich op het interne Europese speelveld juist tal van interessante nieuwe kansen voordoen. Daar moet goed op in te spelen zijn, mits men zich daarbij maar steeds verre houdt van nationalistisch getoonzet links populisme. Dat zou het paard achter de wagen spannen zijn.
Noten
[1] Zie: Peter Unfried, Emmanuel Macron in Berlin: “Wir müssen die EU reformieren” In Tageszeitung 17-3-2017
======Nieuw op de site: ======================================================
>onder de knop EURandstad:
- PU België: Europa’s gemankeerd laboratorium In: De Nederlandse Boekengids 2/ 2017 Amsterdam april 2017