Nieuws/ Zomer 2021

Geen categorie

Zelfkritisch verzet

 als vorm van rouw

“De Corona-pandemie legt de traumatische breuklijnen in het Europese herinneringslandschap bloot. Zo leek vooral Duitsland aanvankelijk het best in staat zijn littekens te kunnen bewältigen, terwijl Nederland zich ontpopte als het vrekkige keffertje.

Maar Europa bevindt zich niet in een vacuüm. De pandemie had in Amerika nog veel dramatischer en verder gaande gevolgen. De ziekte sloeg er extra hard toe, niet in de laatste plaats onder de sterk achtergestelde en gediscrimineerde zwarte en gekleurde bevolkingsgroepen. En toen eenmaal  de vlam  van het zwarte verzet in de pan sloeg, sloeg die ook vrijwel onmiddellijk over naar Europa. Een Europa dat worstelt met de eigen verdrongen koloniale schuld. In Nederland is de verdringing extra navrant en conflictueus – met aan de ene kant het discriminerende stereotype van Zwarte Piet en de ontkenning van het racistische karakter daarvan aan witte kant van aan de andere kant het al jaren groeiende verzet daar tegen. Nederland deelt die problematische koloniale erfenis met andere [vooral West]Europese landen.”

Dat schreef ik in de aanhef van mijn nieuwsbrief van vorige zomer (2020). Nu we een jaar later terug kijken hebben deze woorden alleen nog maar aan betekenis gewonnen.  In zijn laatste boek Pandemocratie benoemt Willem Schinkel de Black-Lives-Matter-protesten als rouw die mede ontstonden  om de rouw van verloren leven waarin , via  die rouw, een ander leven centraal staat. Een  collectieve  solidaire vorm van rouw – dit in tegenstelling  tot het dominante ook door de regering met graagte gehanteerde vertoog waar in de nadruk ligt op geïndividualiseerde vormen  van rouw  met de ‘eigen verantwoordelijkheid’ als verraderlijk trefwoord [1]. Een interessante  en op het eerste gezicht heel behartigingswaardige zienswijze die echter wel een belangrijke kritische kanttekening behoeft. Het is namelijk zeer de vraag of er hier wel sprake is van een absolute tegenstelling  van elkaar uitsluitende benaderingswijzen of dat de opgave hier juist is beide invalshoeken complementair  aan elkaar te maken, als twee kanten van een zelfde medaille.  Het beroep op eigen verantwoordelijkheid  hoeft op zichzelf niet verwerpelijk te zijn maar is natuurlijk wel alleen  dan geloofwaardig als we kunnen duiden hoe die eigen verantwoordelijkheid  zich verhoudt tot het collectieve -en dan met name vanuit welke opvattingen en –  vaak ook impliciet gehanteerde  – Annahmes dat gebeurt.  Dat Schinkel zich in dit verband zijn pijlen allereerst richt op de in zijn – én mijn eigen – ogen abjecte opvattingen en Annahmes van een geborneerde witte bourgeoisie hoeft ons niet verbazen.  Zijn eigen uitgangspunten staan daar volledig haaks op, samen met Rogier van Reekum eerder onder woorden gebracht in Theorie van de kraal  Kapitaal – Ras – Fascisme.  Centraal in die uitgangspunten staat de radicale liefde  in de zin zoals de apostel Paulus onder woorden bracht . Een liefde  zo radicaal dat hij een breuk vormt met de heersende politieke en maatschappelijke status quo, ‘de wet’ in Paulinische termen [2] . Maar het is tegelijk ook een liefde  die zo veeleisend is dat hij  in zijn ultieme consequenties het vermogen van de mens als sterveling eigenlijk steeds weer  opnieuw te boven dreigt te gaan,  want ‘het vlees’ in Paulinisch taalgebruik is immers zwak [3]. Of we als mensen ooit deze achilleshiel van het menselijk tekort zullen kunnen overwinnen kunnen we slechts hopen en geloven, maar een ding is zeker: zonder  het kritische besef  van dit tekort  zijn al onze liefdespogingen vergeefs. Zonder permanente persoonlijke  zelfkritiek zijn al onze  fraaie liefdesidealen ten dode opgeschreven, is hier de moraal van het verhaal die het verdient uitgedragen te worden. Maar dat moet dan natuurlijk wel  met de nodige liefde en prudentie gebeuren  om te voorkomen dat we  in een even benepen  als harteloos moralisme vervallen . En daarenboven: radicaal-onverbloemde  zelfkritiek kan het broodnodige verzet tegen de inderdaad verfoeilijke   ‘necropolitiek’ [4]  – in de woorden van Schinkel  – van de regering  tijdens de Coronacrisis juist des te overtuigender maken . Dus: op naar een grondig onderzoek naar de dagelijkse praktijk achter de schermen  van die politiek – na het toeslagenschandaal  en het aardgasbevingenschandaal mogelijk het derde grote schandaal van de Lage Landen in onze dagen. Daarbij moeten we er niet voor terugdeinzen  ook resoluut voorbij door de staat gesanctioneerde vormen van verzet als een bijvoorbeeld parlementaire enquete te gaan en zo buitenparlementaire actie op alle drie de fronten tot belangrijke speerpunt van een ecosocialistische  strategie  te durven maken. Maar aan die durf ontbreekt het nu juist al jaren bij mainstream-links.

NOTEN

[1]
Willem Schinkel, Pandemocratie blz. 187  Culemborg [Editie Leesmagazijn] 2021

[2]
Willem van Schinkel en Rogier van Reekum, Theorie van de kraal  Kapitaal – Ras – Fascisme blz. 219 Amsterdam [Boom] 2019

[3]
Zwak is weliswaar het vlees , maar de mens is bij Paulus daarom nog niet van nature  zondig zoals later in het christendom, van Augustinus t/m Calvijn. En dat geeft ons de nodige moed. Zie hierover ook: Herman Westerink, In het voetspoor van Foucaults Geschiedenis van de sexualiteit blz. 112 Nijmegen [Vantilt] 2019

[4]
Over Schinkels visie van  necropolitiek is naast het boek Pandemocratie in verkorte versie het nodige te vinden in diens artikel Het Nederlandse coronabeleid is een vorm van necropolitiek In: NRC/HB van 25 juli 2021, zie link:  https://www.nrc.nl/nieuws/2021/07/25/het-nederlandse-coronabeleid-is-een-vorm-van-necropolitiek-a4052299

====nieuw op de site==================================================

>onder de knop Geschiedenis Toekomst:

>onder de knop Dubbelkrimp: