Nieuws/ Winter 2015-2016
Van Paasduin tot Zandmotor
“Ik heb het al vaker geschreven, maar het blijft waar, zonder overdrijving: het Paasduin bij Wijk aan Zee biedt een van de meest dramatische panorama’s van de Lage Landen. Aan de noordkant dommelt aan onze voeten de familiebadplaats Wijk aan Zee in zijn duinkom, de huizen aandoenlijk onschuldig in een krans om de Dorpswei of ‘Zeecroft’ gegaard. In het zuiden doemen vlak achter de laatste resten duinstruweel de grijze kathedralen van de zware industrie op: de Hoogovens, tegenwoordig onderdeel van het Corus-concern”
Een citaat uit mijn Onland en geestgrond – Het mentale landschap in de ruimtelijke orde van de Lage Landen uit 2007 [zie de titellijst onder de knop Geschiedenis van de toekomst op deze site]. Het Britse Corus is inmiddels vervangen door het IndiaseTata Steel en het Paasduin heb ik sindsdien niet meer mogen bestijgen. Dat laatste heeft niets te maken met de wisseling van de industriële wacht in de IJmond, maar met mijn tegenwoordige lichamelijke beperking die mij verhindert een beklimming te aanvaarden. Ik heb inmiddels een zeker zo dramatisch uitzicht weten te waarderen, voor mij makkelijker te bereiken en mede dankzij de veranderingen in het zeer recente verleden zeker zo aangrijpend als het Paasduinpanorama. Ik doel dan op het uitzicht vanuit Kijkduin op het getijdenlandschap van de zogeheten Zandmotor met op de achtergrond het industrie- en havengebied in opbouw van de Tweede Maasvlakte. Het verschil van dit uitzicht met het 20e-eeuwse Paasduin-panorama zit hem niet in de achtergrond, de oprukkende (fossiele) industrie, maar in de voorgrond: in de dynamiek van het 21e-eeuwse getijdenlandschap van de Zandmotor. Een door de mens gestimuleerde dynamiek: door op een bepaald punt voor de kust een grote berg zand op te spuiten laat de waterstaatsingenieur in zijn heilige bescherming van de Hollandse vastelandskust de natuur het werk doen. De stroming smeert het zand langs een flink stuk van de kust uit en zorgt zo voor de nodige extra bescherming, althans voor een tijdje. Dat proces levert in het landschap vóór onze ogen een steeds wisselend beeld op van een uitdagend ver in zee uitlopende landtong en dan weer een inmiddels geheel verdwenen schiereiland, overmeesterd door een ziedende zee die ieder moment ook al het andere land lijkt te kunnen verzwelgen. Lijkt inderdaad, want bij al dat o zo gewaagde meebewegen-met -het-water van de hedendaagse Hollandse waterstaatsingenieur moet één ding als een paal boven water blijven staan: Hij moet per saldo wel zelf steeds heer en meester blijven. Of dat echter op de langere termijn echt gaat lukken is nog echter maar zeer de vraag. Wie de onheilsprofetieën volgt die in het kielzog van de Parijse klimaattop aan het licht komen is eerder geneigd ook open te staan voor andere scenario’s. Die typisch 19e– en 20e-eeuwse Hollandse heroïek van het heersen over de zee zou in onze eeuw wel eens zijn langste tijd gehad kunnen hebben. Het uitzicht dat we heden ten dage nog hebben zou in de loop van de eeuw misschien wel nog veel dramatischer veranderd kunnen zijn: een uitzicht vanuit de zuidpunt van een eiland op een schier eindeloze zee met her en der windmolens, de (fossiele) bedrijvigheid op de achtergrond als sneeuw voor de zon verdwenen, hetgeen duidt op een met succes maar niet geheel tijdig voltrokken Energiewende die ons kennelijk niet heeft kunnen behoeden voor de luimen van het wassende water.
Erg? Een vooruitzicht dat in Holland Waterland kennelijk zo ‘erg’ ervaren wordt dat het het waard lijkt om stelselmatig verdrongen te worden. Het is een vooruitzicht dat het daarom waard was om als thema te nemen voor stukken die ik de afgelopen maanden het licht heb laten zien [zie onder] en dat ik ook komend jaar als een rode/ blauwe draad door mijn publicaties zal blijven vlechten.
==nieuw op de site: =========================================================
>onder de knop Dubbelkrimp:
- PU De ruimtelijke consequenties van ‘dubbelkrimp’ (bevolking en land) In: Rooilijn, Tijdschrift voor wetenschap en beleid en ruimtelijke ordening Amsterdam (Universiteit van Amsterdam) 2015/4
>onder de knop Geschiedenis van de toekomst:
- PU De Lage Landen en het hogere – Klimaatverandering in het Rijk van de oliekoopman, waterstaatsingenieur en de dominee In: Thijs Jansen en Merlijn van Hulst [red.], Onder de motorkap van de Modernisering – Essays voor Gabriël van den Brink Amsterdam (Boom bestuurskunde ) 2015
- PU Wat en hoe van het economisme (n.a.v. De Mythe van het economisme van Jesse Klaver) In: De Nederlandse Boekengids 2015/ 0 Amsterdam (Amsterdam University Press) oktober 2015